Drewno jest surowcem jutra
10 października, 2024 2024-10-10 12:52Drewno jest surowcem jutra
Polska powinna stać się jednym z liderów grupy krajów wyznaczających standardy nowatorskiego i powszechnego zastosowania drewna. Ta idea towarzyszyła konferencji „Drewno materiałem przyszłości”, która odbyła się 8 i 9 października 2024 r. w Instytucie Badawczym Leśnictwa w Sękocinie Starym. To też jedna z tez „Deklaracji Współpracy na rzecz Drewna jako Polskiego Materiału Przyszłości”, którą podpisali przedstawiciele różnych sektorów.
Sygnatariusze zadeklarowali wspólne działania na rzecz popularyzacji drewna jako surowca strategicznego dla ochrony klimatu i nowoczesnej gospodarki. Nie ma bowiem wątpliwości, że drewno odgrywa i będzie odgrywać coraz większą rolę w innowacyjnej gospodarce. W dodatku staje się kluczowym materiałem w procesach transformacji ekologicznej. Coraz powszechniej zastępuje surowce kopalne, a także wytwarzane z nich tworzywa sztuczne. Drewno jest przede wszystkim surowcem przyszłości.
Podczas konferencji głos w tej sprawie zabrał Robert Jaśkiewicz z Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Warszawie.
Czas zmieniać Polskę murowaną na Polskę drewnianą, bo drewno to surowiec przyszłości i następnych pokoleń. Tak jak obecne generacje wychowały się i budowały rzeczywistość w oparciu o surowce kopalne bazując na węglowodorach, metalach, minerałach i kruszywach tak wchodzące pokolenia coraz bardziej eliminować będą ze swego otoczenia i gospodarki tworzywa sztuczne, beton oraz stal i zastępować je produktami oraz technologiami opartymi na drewnie. W tym kierunku już idą najlepiej rozwijające się kraje świata. Polska powinna być jednym z liderów tej grupy i ma na to ogromne szanse – powiedział.
Drewno jest surowcem absolutnie wyjątkowym, bo stosowanie go bardzo pomaga wiązać szkodliwe CO2 z atmosfery, a zasoby drewna są łatwo dostępne i bardzo szybko odnawialne – zajmuje to kilkadziesiąt lat, a nie setki tysięcy czy nawet miliony lat jak w przypadku surowców kopalnych. A w Polsce zasoby leśne są nie tylko jednymi z największych w UE, ale i z dekady na dekadę rosną . To efekt zrównoważonej gospodarki leśnej prowadzonej w naszym kraju, w której jako równie ważne traktuje się trzy funkcje lasu – przyrodniczą, społeczną i gospodarczą – dodał Robert Jaśkiewicz.
Drewno w znacznie szerszym wymiarze cywilizacyjnym tworzy podstawę zrównoważonego rozwoju, dekarbonizacji budownictwa i gospodarki obiegu zamkniętego. Ponadto oferuje coraz więcej możliwości technologicznych i ekologicznych. Sprawdza się począwszy od budownictwa po przemysł tekstylny, a nawet przemysł obronny (np. przy produkcji coraz powszechniej wytwarzanych dronów). W dodatku drewno nie tylko może zastąpić tradycyjne, energochłonne materiały, jak beton czy tworzywa sztuczne. Odgrywa ono również kluczową rolę w walce z globalnym ociepleniem i redukcji emisji CO2. Ponadto magazynuje szkodliwy dla klimatu dwutlenek węgla wchłaniany podczas życia drzewa. Dlatego im więcej drewna wykorzystujemy, sadząc jednocześnie w miejsce pozyskanego drewna nowe drzewa, tym bardziej spowalniamy zmiany klimatyczne.
Dlaczego drewno jest surowcem XXI w.?
Podczas konferencji zaprezentowano także przykłady innowacyjnych technologii opartych na drewnie. Wyraźnie pokazują one, że ten surowiec może odegrać kluczową rolę w przyszłości globalnej gospodarki. W kontekście redukcji emisji CO2, drewno staje się niezastąpionym elementem. Dzieje się tak szczególnie w budownictwie, które odpowiada obecnie za 11% globalnych emisji. Przykładowo w Finlandii drewno już teraz stanowi ponad 30% surowca wykorzystywanego w budownictwie publicznym. Natomiast do 2025 roku udział ten ma wzrosnąć do 45%. Drewno wyróżnia się wyjątkową nośnością przy jednocześnie niewielkiej masie. Jest czterokrotnie lżejsze od stali czy betonu, co czyni je atrakcyjnym komponentem. Co więcej, nowoczesne materiały z drewna są ognio- i wodoodporne. Domy z drewna nie generują też odpadów – elementy rozbiórkowe można ponownie wykorzystać.
Drewno odgrywa istotną rolę w gospodarce obiegu zamkniętego
Przykłady innowacyjnych zastosowań obejmują m.in. biokompozyty. Zastępują one plastik w drukarkach 3D, oraz celulozę mikrofibrylowaną, która zastępuje folię i aluminium w opakowaniach spożywczych. Z kolei włókna węglowe NeoFiber znajdują zastosowanie m.in. w wirnikach turbin, budowie samochodów, samolotów oraz sprzętu sportowego. Co ciekawe, drewno jest również budulcem biodegradowalnych tkanin, takich jak na przykład Spinnova. Wporównaniu do bawełny zużywają 99% mniej wody, nie wymagają użycia chemikaliów i są w pełni recyklingowane. To tylko niektóre z przykładów, które pokazują jak ogromny potencjał drzemie w drewnie. Właśnie dlatego jego nowe formy technologiczne to obecnie bardzo atrakcyjny materiał dla działów R&D, architektów, projektantów i designerów.
To wszystko powody, dla których z roku na rok rośnie zapotrzebowanie społeczne na produkty i technologie drewnopochodne. Ludzie coraz bardziej chcą ich i potrzebują, by lepiej i estetyczniej żyć, a jednocześnie bardziej chronić klimat i planetę. A skoro rośnie popyt i zastosowanie drewna w nowoczesnych technologiach – zwiększa się zapotrzebowanie na surowiec coraz większej liczby sektorów gospodarki. Eksperci zgodnie podkreślają, że XXI wiek staje się „wiekiem drewna”, co oznacza, że zastępuje erę stali i betonu.
Przyszłość technologii opartych na drewnie niesie ze sobą ogromne możliwości, ale także wyzwania. Odpowiedzialne zarządzanie zasobami leśnymi, a przede wszystkim ich zrównoważone wykorzystanie będzie kluczowe dla realizacji globalnych celów klimatycznych.
Najistotniejsze jest połączenie rosnącego popytu na drewno, jak również zapotrzebowania na funkcje społeczne i przyrodnicze lasów. Odbywa się to przy jednoczesnym zapewnieniu zwiększenia powierzchni lasów, ich lepszej struktury oraz optymalnego wieku drzewostanu. To wszystko wymaga wysokiego profesjonalizmu, wiedzy i odpowiedzialności. Mogą to zapewnić tylko profesjonalnie do tego przygotowani leśnicy z doświadczeniem i wsparciem naukowym. Potrzebna jest odpowiedzialna i harmonijna współpraca tych środowisk z sektorami gospodarki wykorzystującymi drewno jako surowiec. To one wypracowują nowe technologie z jego wykorzystaniem. Podpisana w Sękocinie Starym Deklaracja jest ważnym krokiem w realizacji tego cywilizacyjnego wyzwania w Polsce.
Deklaracja Współpracy
„Drewno Polskim Materiałem Przyszłości”
8 października 2024 r.
Jako Sygnatariusze niniejszej Deklaracji wyrażamy potrzebę oraz wolę odpowiedzialnych działań oraz współpracy w celu popularyzacji i zwiększenia wiedzy na temat drewna jako kluczowego materiału. Już dziś ma on, a w przyszłości będzie miał coraz większe znaczenie w tak istotnych dla życia społecznego kwestiach jak:
- przeciwdziałanie zmianom klimatycznym poprzez m.in. zmniejszanie śladu węglowego polskiej gospodarki, w tym wielu gałęzi przemysłu i budownictwa,
- rozwój biogospodarki i gospodarki obiegu zamkniętego,
- tworzenie codziennego otoczenia oraz życia ludzi lepszym, zdrowszym i bliższym natury, dzięki częstszemu stosowaniu produktów i technik opartych na surowcu drzewnym jako ekologicznej alternatywie wobec tworzyw sztucznych i surowców pochodzenia kopalnego,
- rozwijanie nowatorskich technologii w oparciu o drewno.
Zgodnie z podpisaną przez 160 krajów Deklaracją Seulską1 wieńczącą XV Światowy Kongres Leśny w 2022 r.:
drewno jest jednym z najstarszych surowców ludzkości, ale przenosi nas w przyszłość – jest odnawialne, nadaje się do recyklingu i jest niezwykle wszechstronne.
Deklaracja Seulska wskazuje, że „aby przekształcić sektor budowlany, zapewnić energię odnawialną i innowacyjne nowe materiały oraz przejść w kierunku biogospodarki o obiegu zamkniętym i neutralności klimatycznej, należy wykorzystać pełny potencjał, produkowanego w sposób zrównoważony i pozyskiwanego legalnie drewna”.
Intencją Sygnatariuszy niniejszej Deklaracji jest, by Polska dołączyła i była jednym z filarów grupy krajów wyznaczających standardy postępu coraz powszechniejszego zastosowania drewna jako materiału najbardziej ekologicznego, przyjaznego ludziom i klimatowi oraz stwarzającego coraz bardziej zaawansowane możliwości technologiczne. Chcemy, by Polska była jednym ze światowych liderów w tym coraz ważniejszym dla globalnej społeczności, gospodarki i szeroko rozumianej cywilizacji obszarze. Łącząc wyjście naprzeciw rosnącemu zapotrzebowaniu na produkty i półprodukty z drewna oraz nowatorskie zastosowanie tego surowca z jego odpowiedzialnym wytwarzaniem i pozyskiwaniem.
Drewno jest surowcem jutra
Unikalny charakter drewna jako surowca i powszechny wzrost popytu na produkty z drewna i drewnopochodne wynika z tego, że odpowiada ono potrzebom ludzi i cywilizacji – ma ujemny ślad węglowy, jest znacznie korzystniejsze dla zdrowia i klimatu niż surowce kopalne i tworzywa sztuczne, ma rosnące zastosowanie zarówno w tradycyjnych branżach, jak budowlana czy meblowa, ale i w nowych, jak przemysł tekstylny, biochemiczny, a nawet obronny.
Jednocześnie wyjątkowość tego surowca polega na jego dużej dostępności i odnawialności – nieporównywalnej z jakimkolwiek innym zasobem, o ile zajmują się tym specjaliści profesjonalnie prowadzący zrównoważoną gospodarkę leśną opartą na jednakowym traktowaniu funkcji przyrodniczej, społecznej i gospodarczej lasów. A z taką sytuacją mamy do czynienia w Polsce, gdzie powierzchnia lasów i wiek drzewostanów systematycznie wzrastają, a sama struktura gatunkowa lasów z dekady na dekadę zmienia się na znacznie korzystniejszą – przede wszystkim z punktu widzenia walki ze zmianami klimatycznymi.
W celu zwiększania świadomości społecznej i wiedzy Polaków na temat drewna jako ekologicznego i odnawialnego materiału, na którego wykorzystanie, zwłaszcza w budownictwie i w produktach o długim cyklu życia jest coraz większe zapotrzebowanie, bo jest to korzystne dla klimatu i zdrowia.
Sygnatariusze niniejszego dokumentu deklarują, co następuje:
- Współpraca stron opierać się będzie na dobrowolnym prowadzeniu kampanii informacyjnych, edukacyjnych i promocyjnych, zarówno wspólnych, jak i indywidualnych.
- Działania informacyjne, edukacyjne i promocyjne prowadzone indywidualnie przez każdą ze stron w zakresie niniejszej Deklaracji będą – w miarę możliwości – koordynowane.
- Strony wymieniać będą informacje z zakresu wiedzy o drewnie i jego innowacyjnych zastosowaniach – do wzajemnego i wspólnego wykorzystania w realizacji celów niniejszej Deklaracji.
- Szczególny nacisk w tych działaniach położony będzie na promocji i wspieraniu wdrożeń innowacyjnych rozwiązań technologicznych sprzyjających ochronie środowiska i klimatu.
- Rozwiązania sprzyjające ochronie klimatu i środowiska wprowadzać będziemy wewnątrz naszych organizacji.
- Strony podejmą współpracę z ośrodkami akademickimi i branżowymi szkołami zawodowymi w zakresie edukacji oraz podniesienia świadomości przyszłych pracowników z zakresu wiedzy o wyjątkowych cechach drewna jako surowca.
- Podejmiemy dialog z administracją publiczną w celu dzielenia się wiedzą i doświadczeniami w kwestiach wynikających z roli drewna w ochronie klimatu i środowiska oraz rozwoju nowych technologii związanych z drewnem, a także wspierania przedsiębiorczości i sektorów gospodarki związanych z drewnem.
- Nawiążemy kontakt ze środowiskami architektów, projektantów, technologów i designerów w zakresie promocji, edukacji i wspólnego poszukiwania nowych rozwiązań wykorzystania drewna.
- Działania w celu realizacji niniejszej Deklaracji opierać będziemy o wzajemne zaufanie i zrozumienie, wymianę informacji oraz innowacyjne myślenie.
- Podstawą naszych działań będzie również dialog i zrównoważony rozwój.
Podstawy deklaracji współpracy – kluczowe informacje
Drewno – surowiec zrównoważony
Drewno jest w pełni naturalnym i ekologicznym surowcem, mogącym zastąpić większość bardzo energochłonnych materiałów, takich jak np. cement i tworzywa sztuczne. To główny produkt zrównoważonej gospodarki leśnej, powszechnie dostępny i – przede wszystkim – odnawialny. Wytworzone w sposób zrównoważony drewno surowe oraz trwałe materiały i produkty drzewne mają kluczowe znaczenie dla przejścia UE na zrównoważoną gospodarkę neutralną dla klimatu, poprzez magazynowanie w drewnie dwutlenku węgla i zastępowanie nim materiałów kopalnych.
Lasy mają także kluczowe znaczenie dla fizycznego i psychicznego zdrowia oraz dobrostanu ludzi, pomagają w przejściu do modelu gospodarki wolnej od paliw kopalnych i odgrywają ważną rolę w życiu społeczności lokalnych, zwłaszcza na obszarach wiejskich, gdzie stanowią istotne źródło utrzymania2.
Zrównoważona produkcja i konsumpcja
Zrównoważona produkcja i wykorzystanie drewna promuje ochronę lasów, zwiększa wartość lasów i łagodzi zmiany klimatyczne, a budowanie i życie w otoczeniu produktów z drewna odpowiada na zwiększone zapotrzebowanie na materiały odnawialne i daje impuls do ekologicznej odnowy społeczeństwa.
Wyprodukowane w sposób zrównoważony drewno ma wiele zastosowań, w tym w budownictwie, meblach, opakowaniach, energii odnawialnej, biomateriałach do odzieży i biochemii3.
Gospodarka leśna i polskie zasoby leśne
Polskie zasoby leśne należą do jednych z największych w Unii Europejskiej. W 2021 r. zajmowaliśmy pod tym względem 4. miejsce (z zapasem wynoszącym 2678 mln m3 drewna bez kory)4. W samych Lasach Państwowych zasoby leśne wzrosły w ostatnim 30-leciu o ponad 60%, i to pomimo zwiększenia pozyskania drewna o 112% w analogicznym okresie5.
Polskie drewno jest naszym największym zasobem naturalnym i powinno być uznane za materiał strategiczny, a wywóz nieprzetworzonego surowca drzewnego poza granice Unii Europejskiej powinien zostać ograniczony.
Nowe zasady sprzedaży drewna w Lasach Państwowych promują lokalny przerób surowca i zmniejszenie śladu węglowego w jego logistyce.
Niezależne międzynarodowe systemy certyfikacji zrównoważonej gospodarki leśnej, takie jak FSC i PEFC, którymi objęte są (jednym lub dwoma) prawie wszystkie lasy w zarządzie Lasów Państwowych, są potwierdzeniem zrównoważonego procesu produkcji drewna.
Znaczenie drewna w dokumentach strategicznych UE
Zgodnie z „Nową Strategią Leśną UE 2030”6 lasy i sektor leśno-drzewny zapewniają liczne funkcje i korzyści społeczno-gospodarcze, w tym dodatkowe miejsca pracy i możliwości rozwoju na obszarach wiejskich, oraz funkcje rekreacyjne, które przyczyniają się do poprawy zdrowia fizycznego i psychicznego obywateli.
ZOBACZ TAKŻE: Dlaczego drewno jest materiałem przyszłości?
Znaczenie przemysłu drzewnego
Sektor leśno-drzewny jest ważną częścią polskiej gospodarki. Wypracowuje on 2,7% jej wartości dodanej brutto7. W działach gospodarki narodowej związanych z leśnictwem i wykorzystaniem drewna zatrudnionych było w 2022 r. prawie 460 tys. osób. To stanowiło 3% ogółu zatrudnionych8.
Według badaczy, którzy prześledzili wpływy leśnictwa i drzewnictwa w innych sektorach gospodarek europejskich (bezpośrednie, pośrednie i indukowane), sektor leśno-drzewny odpowiada nawet za 8,4% polskiego PKB i ponad 10% zatrudnienia9.
Przemysły drzewny, papierniczy i meblarski należą do liderów polskiego eksportu. Ich łączny udział wartościowy stanowi 7,5%10. Branża meblarska zajmuje przy tym pierwsze, a branża drzewna drugie miejsce w eksporcie wśród krajów UE. W poszczególnych segmentach jesteśmy na pierwszym miejscu w UE w eksporcie podłóg gotowych, okien i drzwi, palet oraz mebli11.
Pozyskanie drewna w Polsce jest możliwe dzięki pracy zakładów usług leśnych i 50 tys. ich pracowników12.
Nauka i badania
Bardzo cenny wkład w rozwój leśnictwa i drzewnictwa w Polsce wnosili i wnoszą przedstawiciele nauk leśnych. Dalszy intensywny rozwój tych dziedzin nauki jest konieczny m.in. ze względu na szybko postępujące zmiany klimatyczne. Zwiększają one śmiertelność drzew w polskich lasach, a przejście na biogospodarkę obiegu zamkniętego zmienia zakresy zastosowania drewna.
Sygnatariusze deklaracji
Lasy Państwowe, Polskie Towarzystwo Leśne, Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Leśnictwa i Drzewnictwa, Związek Gmin Wiejskich Rzeczypospolitej Polskiej, Stowarzyszenie Papierników Polskich, Ogólnopolska Izba Gospodarcza Producentów Mebli, Stowarzyszenie Producentów Płyt Drewnopochodnych w Polsce, Polska Izba Gospodarcza Przemysłu Drzewnego, Związek Polskie Okna i Drzwi, Polski Komitet Narodowy EPAL, Zrzeszenie Producentów Palet i Innych Wyrobów z Drewna, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Instytut Badawczy Leśnictwa, Stowarzyszenie Energooszczędne Domy Gotowe, Polski Związek Pracodawców Leśnych, Stowarzyszenie Przedsiębiorców Leśnych, PEFC Polska, Forum Holzbau Polska, Wydział Leśny i Technologii Drewna Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, Wydział Leśny Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, Ogólnopolskie Stowarzyszenie Producentów Programu Ogrodowego, Stowarzyszenie Przemysłu Tartacznego.
Źródła:
- https://www.fao.org/newsroom/detail/newly-adopted-seoul-forest-declaration-identifies-priority-action-areas/en
- Rezolucja Parlamentu Europejskiego z 13 września 2022 r. w sprawie nowej strategii leśnej UE 2030 – zrównoważona gospodarka leśna w Europie (2022/2016(INI))
- Ministerial Call on Sustainable Wood, XV World Forestry Congress
- Źródło – Eurostat
- Las w liczbach. CILP Warszawa 2024
- komunikat Komisji z 16 lipca 2021 r. pt. „Nowa strategia leśna UE 2030” (COM(2021)0572)
- Analiza scenariuszowa wpływu ograniczenia możliwości pozyskania surowca drzewnego przez Lasy Państwowe na sytuację społeczno-ekonomiczną w Polsce, Deloitte 2021 r.
- GUS, Rocznik Statystyczny Pracy 2023
- The Economic Impact of the Forestry and Wood Industry in Europe in terms of the Bioeconomy, 2023, Econmove GmbH, Economica GmbH
- GUS, Rocznik Statystyczny Handlu Zagranicznego 2023
- Branża drzewno-meblarska w wymagającym otoczeniu rynkowym. Bieżące trendy i perspektywy rozwojowe. PKO SA 2023
- Las w liczbach. CILP Warszawa 2024
Źródło materiałów: Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych.