Szafa – szafa (z niem.), armaria (z łac.); mebel o konstrukcji skrzyniowej, jedno- lub wieloczęściowy, przeważnie w kształcie prostopadłościanu z drzwiami lub żaluzjami, czasami z szufladami u dołu lub u góry, wewnątrz z półkami lub wieszakiem.

Jakie są rodzaje szaf?

W zależności od przeznaczenia powstało wiele odmian o różnorodnych konstrukcjach (a mianowicie konstrukcji wieńcowej, konstrukcji stojakowej oraz konstrukcji oskrzyniowej), rozmiarach, kształtach i nazwach, np. szafa kredensowa, kuchenna, ubraniowa, biblioteczna, kościelna, apteczna itp.

Były szafy wolno stojące, a także wbudowane lub wiszące.

Szafa i jej historia

Znane były w starożytnej Grecji od okresu hellenistycznego. Rozpowszechniły się w Rzymie, głównie w formie wbudowanej w mur, następnie w średniowieczu (armaria). Początkowo służyła do przechowywania broni lub była meblem kościelnym. Rozwinęła się ze skrzyni (pionowo ustawianej, do której dodano jednoskrzydłowe drzwi i nogi), którą częściowo wyparła.

We wczesnym średniowieczu była często zakończona u góry dwuspadowym dachem, pokrywana skórą, płótnem. Wykonywana z szerokich desek, wzmacnianych metalem, sztabami. Najstarsze zabytki tego typu zachowały się we Francji (XII wiek).

Wygląd szaf zmienił się na początkiem XV wieku wraz z wprowadzeniem konstrukcji ramowej. Mebel stał się o wiele lżejszy, odporniejszy na wahania klimatyczne i rozbieralny.

Do czego służyła szafa?

Początkowo szaf używano na sprzęty liturgiczne w kościele. Z czasem pojawiła się w domach świeckich jako mebel reprezentacyjny, przeznaczony na naczynia, świeczniki, a także bieliznę.

W okresie renesansu powstały dwa podstawowe typy szaf: jednoczęściowe i dwuczęściowe, z dwoma skrzydłami, z wydatnym gzymsem i cokołem, z frontem rozczłonkowanym arch., z podziałem na kasetony, pilastry, niekiedy z szufladami, przeważnie bogato rzeźbione i intarsjowane.

Główne zasługi w sprawie szaf mieli artyści francuscy: J. A. du Cerceau i H. Sambin, którzy ustalili renomę tego typu mebla.

Nowe typy szaf

Od XVI w. powstawały nowe typy szaf, np. do przechowywania i ekspozycji naczyń, żywności, bielizny stołowej, sztućców oraz używane w pomieszczeniach gospodarskich: tzw. kredensy, (serwantka, apteczka, cabinet, chlebnica, korzeniczka, szafamia, witryna), do przechowywania książek (biblioteka) i pokrewne im kabinety, na odzież (garderoba, sekretera), szafy ubraniowe, przeznaczone dla wnętrz sakralnych (kredencja), do przechowywania kosztowności, pieniędzy (sejf, skarbiec).

Skąd się wzięły nazwy szaf?

Szafy otrzymywały też nazwy od ośrodków produkcji, np. szafa gdańska, szafa hamburska, szafa fryzyjska. W Polsce rozpowszechniła się w dworach szlacheckich w XVI wieku i bywała określana w inwentarzach jako: szafa stolarskiej roboty, szafa fladrowana, szafa zamczysta, szafa do szat itp.

Źródło: Grzeluk I. (1998), Słownik terminologiczny mebli, Ośrodek dokumentacji zabytków. Ministerstwo Kultury i Sztuki.