Ocena cyklu życia (LCA – life cycle assesment) – ocena oddziaływania na środowisko (Environmental Performance Assessment) jest systematyczną analizą wpływu produktów na środowisko w całym okresie ich życia („od kołyski do grobu”) lub do pewnego momentu ich przetwarzania („od kołyski do bramy fabryki”).

Co zawiera ocena cyklu życia?

Ocena cyklu życia obejmuje wszystkie skutki dla środowiska podczas produkcji, użytkowania i usuwania produktu, a także związane z tym procesy (np. wytwarzanie surowców i materiałów pomocniczych oraz paliwa).

Wszystkie istotne z ekologicznego punktu widzenia elementy usuwane ze środowiska (np. rudy i ropa naftowa), jak również emisje do środowiska (np. odpady i emisja dwutlenku węgla) są rejestrowane i przekształcane w potencjały oddziaływania na środowisko. Ocena efektywności środowiskowej jest stałym elementem deklaracji środowiskowych produktów EPD.

LCA zobowiązuje praktyka do wyciągnięcia odpowiednich wniosków i zaleceń, które zmniejszą wpływ wyrobu na środowisko. Tym samym zapewniają większą trwałość i odpowiedzialną produkcję. Ocena cyklu życia jest jednym z istotnych sposobów promowania przez przemysł drzewny przyjaznych dla środowiska właściwości drewna, popartych dowodami naukowymi.

Na czym polega projekt LCA?

Celem LCA jest nie tylko tworzenie danych, ale także ułatwianie podejmowania decyzji. Technika ta została wsparta określonymi procedurami opisanymi w normach ISO 14040 i 14044. Przy analizie LCA wykorzystuje się różne programy i modele komputerowe, takie jak SimaPro, GaBi czy Umberto. Uważa się, że LCA jest jedną z najbardziej obiektywnych i dokładnych metod oceny środowiskowej z uwagi na jej wieloaspektowość oraz kompleksowość.

Jakie są zadania LCA?

Do podstawowych zadań LCA należy:

• dokumentowanie potencjalnych wpływów wyrobu na środowisko podczas wszystkich etapów jego życia (wydobycie i przetwarzanie surowców mineralnych, a także wytwarzanie – proces produkcji, dystrybucja, transport, użytkowanie, powtórne użycie, recykling, ostateczne unieszkodliwianie odpadów),
• analiza możliwości wystąpienia wzajemnie powiązanych wpływów środowiskowych, tak aby zastosowane środki zaradcze nie powodowały powstawania nowych problemów środowiskowych (np. transfer zanieczyszczeń),
• ustalenie priorytetów w doskonaleniu produkcji wyrobów,
• umożliwienie porównywania różnych rozwiązań takiego samego problemu lub różnych sposobów realizowania takiego samego procesu.

Historia LCA

Właściwe początki prac nad LCA związane są z powołaniem pozarządowego stowarzyszenia pod nazwą SETAC (ang. The Society of Environmental Toxicology and Chemistry) w 1978 r. W następnych latach wyodrębniły się dwie szkoły LCA: amerykańska i europejska. Miały one ogromny wpływ na prowadzenie badań w tej tematyce przez wiele lat.

W 2004 r. utworzono odłam organizacji SETAC, działający w krajach Europy Środkowo-Wschodniej (SETACCEE). Na dzień dzisiejszy jej członkami są głównie przedstawiciele nauki. Zadaniami SETAC CEE jest m.in. promowanie i popularyzowanie LCA. Pierwszą, powszechnie akceptowaną strukturę techniczną (procedurę) LCA opublikowano w 1993 r. w dokumencie „A Code of Practice”.

Ocena cyklu życia a ISO

Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna ISO w połowie lat 90. podjęła pracę nad normalizacją obszaru LCA. W efekcie powstała grupa norm ISO serii1 404x. Na ich podstawie zostały przygotowane polskie wersje językowe dokumentów.

Obecnie w Polsce obowiązującymi są następujące normy:

• PN-EN ISO 14040:2009, Zarządzanie środowiskowe – Ocena cyklu życia – Zasady i struktura,
• PN-ENISO14044:2009, Zarządzanie środowiskowe – Ocena cyklu życia – Wymagania i wytyczne.

W normach tych opisano zasady i strukturę oceny cyklu życia (LCA). Podano także wymagania i procedury niezbędne do oceny cyklu życia.

LCA w Polsce

Wzorem państw Europy zachodniej również w Polsce powstaje coraz więcej ośrodków zaangażowanych w badania LCA np. Politechnika Poznańska, Politechnika Wrocławska, Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN w Krakowie, a także Główny Instytut Górnictwa w Katowicach.

Badania LCA coraz częściej wynikają ze współpracy z konkretnymi firmami i mają charakter typowo praktyczny.

Źródło: Adam Lesiuk, Patryk Oleszczuk, Marcin Kuśmierz. Zastosowanie techniki LCA w ekologicznej ocenie produktów, technologii i gospodarce odpadami, rozdział 25, str. 453-466.