Gospodarka cyrkularna (CE – circular economy) – inne określenia: gospodarka obiegu zamkniętego (GOZ), gospodarka okrężna, zapętlona gospodarka, gospodarka obiegowa – model rozwoju gospodarczego bazującego na założeniu utrzymania wartości wszystkich kapitałów w obiegu gospodarczym, poprzez uwzględnienie w rachunku ekonomicznym społecznych i środowiskowych efektów zewnętrznych.

Na czym polega gospodarka cyrkularna?

W efekcie obserwuje się postępujące ograniczenie funkcji środowiska naturalnego oraz katastrofę klimatyczną. Sprawia to, że utrzymanie takiego modelu wzrostu nie jest dłużej możliwe.

Czy w gospodarce cyrkularnej możliwy jest wzrost?

Model ten nie opiera się jedynie na konieczności wyrzeczeń i ograniczaniu możliwości wzrostu gospodarki. Wskazuje natomiast na nieodzowność eliminacji marnotrawstwa i modyfikacji rachunku ekonomicznego, tak by pełniej odzwierciedlał społeczne oraz środowiskowe koszty podejmowanych działań. Zakłada lepsze wykorzystanie surowców już krążących w gospodarce i jak najdłuższe utrzymanie ich w obiegu gospodarczym.

Gospodarka cyrkularna to taki system gospodarczy, który jest zaprojektowany w sposób, który umożliwia regenerację.

Czy gospodarka cyrkularna i recykling to to samo?

Gospodarkę obiegu zamkniętego często błędnie utożsamia się jedynie z recyklingiem odpadów. Jest to jednak o wiele szersza i na swój sposób rewolucyjna koncepcja. W gospodarce obiegu zamkniętego podkreśla się przede wszystkim konieczność zmian na „wejściu do systemu” (pobieranie i wykorzystywanie zasobów), a nie jedynie na „wyjściu z systemu” (odzysk, recykling).

Oznacza to nieodzowność przekształcenia paradygmatu myślenia o gospodarowaniu i zasobach. Niezwykle istotną rolę w gospodarce cyrkularnej odgrywa takie projektowanie produktów, usług, procesów, przestrzeni, aby prowadziły one do realizowania celów GOZ.

Ważne znaczenie mają tu zmiany form prowadzenia działalności gospodarczej i produkcji, a także form konsumpcji, pojęcie praw własności, innowacje, „odmateriałowienie gospodarki”, automatyzacja usług, „wyprojektowywanie odpadów” czy użytkowanie kaskadowe.

Użytkować czy produkować?

W przypadku tradycyjnej gospodarki linearnej wspartej nawet skutecznym recyklingiem tracona jest większość wytworzonej wartości i energii włożonej w powstanie produktu (odzyskiwane jest jedynie ok. 5% wartości zainwestowanych zasobów). Gospodarka cyrkularna ma właśnie zapobiegać tym stratom, „utrzymywać wartość w obiegu”.

Mimo że ważnym elementem gospodarki obiegu zamkniętego jest gospodarowanie odpadami, to trzeba pamiętać, że w koncepcji tej nie chodzi o „koniec rury”, o podejście charakteryzujące się tym, że produkowane są odpady, a następnie podejmuje się starania, aby je zagospodarować i przywrócić gospodarce lub przynajmniej spalić i odzyskać część energii. Takie podejście należy – trzeba to podkreślić – do koncepcji gospodarki linearnej.

W gospodarce linearnej skupiono się na wartości dodanej produktu na etapie jego wytwarzania. W gospodarce cyrkularnej należy skupić się na utrzymaniu wartości produktu w procesie jego użytkowania.

Źródło: Michalak Dorota, Rosiek Ksymena, Szyja Paulina, Gospodarka niskoemisyjna, gospodarka cyrkularna, zielona gospodarka. Uwarunkowania i wzajemne powiązania, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2020.