Polacy należą do najszybciej starzejących się społeczeństw w UE. Wg prognoz GUS w 2050 r. ponad 40% mieszkańców naszego kraju będzie po sześćdziesiątce. Sytuacja demograficzna Polski już teraz jest niezwykle trudna, a symptomów jej poprawy nie widać.

Reklama

Branża meblarska nie może nie dostrzegać problemu, jednak przełomu w obszarze mebli projektowanych z myślą o potrzebach seniorów nie widać. Tu nie ma dróg na skróty – rynek musi dojrzeć do zmian, póki jeszcze nie jest na nie za późno.

Z raportu pt. „Zaprojektowane w Polsce. Analiza potencjału ekonomicznego polskiego rynku wzornictwa”, który stanowi opracowanie ogólnopolskich badań ilościowo-jakościowych, realizowanych od kwietnia ub.r. na zlecenie Łódź Design Festival, wyłania się niepokojąca diagnoza kondycji polskiego rynku wzornictwa w kontekście projektowania dla seniorów i osób niepełnosprawnych.

Najpierw, zapytano ankietowanych, czy stworzyli kiedyś projekt z myślą o seniorach, bądź osobach niepełnosprawnych. 21,6% projektantów zadeklarowało, że ma na swoim koncie projekt, którego odbiorcami miały być osoby niepełnosprawne, natomiast z myślą o seniorach, projekty wykonało 18,2% badanych. Zdecydowana większość – aż 68,2% badanych, nie projektowała nigdy dla przedstawicieli żadnej z tych grup – czytamy w raporcie.

Reklama

Jak wynika z raportu, drugie pytanie, które również zostało skierowane do projektantów, dotyczyło ich planów w kwestii poszerzenia oferty o produkty skierowane do seniorów oraz osób niepełnosprawnych. Zamiary uwzględnienia w swojej ofercie produktów, których odbiorcami miałyby być osoby niepełnosprawne oraz seniorzy, przejawiało w swoich odpowiedziach odpowiednio po 16,3% ankietowanych. Warto jednak zauważyć, że aż 3/4 projektantów poddanych badaniu nie wykazywało zainteresowania tym obszarem projektowym.

Jaka odpowiedź na starzenie się społeczeństwa?

W publikacji można przeczytać też o tym, że również do dystrybutorów skierowano pytanie odnośnie tego, czy ich oferta uwzględnia produkty specjalnie zaprojektowane z myślą o seniorach, bądź osobach niepełnosprawnych. Zdecydowana większość respondentów (87,1%) nie ma w ofercie produktów dla przedstawicieli żadnej z powyższych grup. 12,9% spośród dystrybutorów poddanych badaniu deklarowało, że ich oferta zawiera produkty przeznaczone dla osób niepełnosprawnych, zaś 6,5% badanych ma w ofercie przedmioty dedykowane seniorom.

Ostatnie pytanie z bloku dedykowanego dystrybutorom, dotyczyło planów na poszerzenie oferty o produkty przeznaczone dla osób niepełnosprawnych lub seniorów – jak czytamy w raporcie „Zaprojektowane w Polsce. Analiza potencjału ekonomicznego polskiego rynku wzornictwa”. – Niemal 9/10 respondentów nie przejawia chęci włączenia do swojej oferty produktów zaprojektowanych z myślą o przedstawicielach żadnej z tych grup (89,5%). 10,5% badanych ma w planach uwzględnienie produktów dedykowanych dla osób niepełnosprawnych, natomiast żaden z ankietowanych nie planuje w najbliższym czasie poszerzyć swojej oferty o produkty przeznaczone dla seniorów.

Zespół badaczy Biura Badań Społecznych Question Mark zrealizował łącznie 45 indywidualnych wywiadów pogłębionych z osobami zawodowo związanymi z designem. Wywiady realizowano w oparciu o scenariusz, podzielony na następujące kategorie tematyczne: profil badanego, wstępne rozpoznanie sytuacji designu, profil klienta, formy sprzedaży, promocja marki i produktu, a także ocena sytuacji designu.

Zrealizowano także 557 wywiadów kwestionariuszowych, w tym 151 z przedstawicielami sektora wzornictwa oraz 406 z potencjalnymi odbiorcami designu. Autorzy raportu, podsumowując przytoczone powyżej wyniki, konkludują, iż seniorzy dla polskiego wzornictwa nie są i w najbliższej przyszłości nie będą stanowić grupy docelowej projektowanych produktów. Biorąc pod uwagę prognozy GUS nie rokuje to najlepiej.

Jeśli nie my, to kto?

Wnioski, które płyną z raportu pt. „Zaprojektowane w Polsce. Analiza potencjału ekonomicznego polskiego rynku wzornictwa” są niczym czarny scenariusz pisany przez sektor kreatywny. Jeżeli prognozy GUS się sprawdzą, to w 2050 r. liczba ludności Polski wyniesie 33,951 mln osób. W porównaniu do stanu w 2013 r., oznacza to zmniejszenie liczby ludności o 4,55 mln, tj. o 12%

 Oprócz ujemnego przyrostu naturalnego, według GUS będziemy obserwować dalsze niekorzystne z zmiany w strukturze ludności według wieku oraz zmniejszanie się liczebności kobiet w wieku rozrodczym. Osoby w wieku 65 lat i więcej będą stanowiły prawie 1/3 populacji, a ich liczba wzrośnie o 5,4 mln w porównaniu do 2013 r. Z kolei tegoroczny raport Związku Banków Polskich pt. „InfoSenior” informuje, że według danych Krajowego Instytutu Gospodarki Senioralnej w Polsce żyje ok 8,8 mln seniorów (osób, które ukończyły 60 lat).

Ministerstwo rodziny, pracy i polityki społecznej szacuje, że zarobkowo pracuje ok. 12% Polaków, którzy ukończyli 60 lat, co odpowiada ok. 1 mln osób. 70 % świadczeniobiorców ZUS (czyli ponad 5 mln osób) pobiera emeryturę, a 30 % (ok. 2 mln osób) utrzymuje się z rent – czytamy w raporcie. – Renta i emerytura zdecydowanie dominują wśród źródeł dochodu polskich seniorów – stanowią aż 77 % dochodów osób powyżej 60 roku życia. ¼ całkowitych miesięcznych wydatków w budżecie seniorów zajmują wydatki na żywność. Drugą największą pozycję stanowią wydatki na wyposażenie i utrzymanie mieszkania i opłacenie energii.

Ankietowani przez GUS emeryci i renciści ocenili poziom zaspokojenia potrzeb gospodarstw domowych w 2016 r. jako dobry (19,6%), raczej dobry (21,6%), przeciętny (42,1%), raczej zły (12,0%), zły (4,7%).

Jakie produkty dla seniorów?

Jak wynika z raportu, drugie pytanie, które również zostało skierowane do projektantów, dotyczyło ich planów w kwestii poszerzenia oferty o produkty skierowane do seniorów oraz osób niepełnosprawnych. Zamiary uwzględnienia w swojej ofercie produktów, których odbiorcami miałyby być osoby niepełnosprawne oraz seniorzy, przejawiało w swoich odpowiedziach odpowiednio po 16,3% ankietowanych. Warto jednak zauważyć, że aż 3/4 projektantów poddanych badaniu nie wykazywało zainteresowania tym obszarem projektowym.

W publikacji można przeczytać też o tym, że również do dystrybutorów skierowano pytanie odnośnie tego, czy ich oferta uwzględnia produkty specjalnie zaprojektowane z myślą o seniorach, bądź osobach niepełnosprawnych. Zdecydowana większość respondentów (87,1%) nie ma w ofercie produktów dla przedstawicieli żadnej z powyższych grup. 12,9% spośród dystrybutorów poddanych badaniu deklarowało, że ich oferta zawiera produkty przeznaczone dla osób niepełnosprawnych, zaś 6,5% badanych ma w ofercie przedmioty dedykowane seniorom.

Ostatnie pytanie z bloku dedykowanego dystrybutorom, dotyczyło planów na poszerzenie oferty o produkty przeznaczone dla osób niepełnosprawnych lub seniorów – jak czytamy w raporcie „Zaprojektowane w Polsce. Analiza potencjału ekonomicznego polskiego rynku wzornictwa”. – Niemal 9/10 respondentów nie przejawia chęci włączenia do swojej oferty produktów zaprojektowanych z myślą o przedstawicielach żadnej z tych grup (89,5%). 10,5% badanych ma w planach uwzględnienie produktów dedykowanych dla osób niepełnosprawnych, natomiast żaden z ankietowanych nie planuje w najbliższym czasie poszerzyć swojej oferty o produkty przeznaczone dla seniorów.

Prognozy nie są optymistyczne

Zespół badaczy Biura Badań Społecznych Question Mark zrealizował łącznie 45 indywidualnych wywiadów pogłębionych z osobami zawodowo związanymi z designem. Wywiady realizowano w oparciu o scenariusz, podzielony na następujące kategorie tematyczne: profil badanego, wstępne rozpoznanie sytuacji designu, profil klienta, formy sprzedaży, promocja marki i produktu, a także ocena sytuacji designu.

Zrealizowano także 557 wywiadów kwestionariuszowych, w tym 151 z przedstawicielami sektora wzornictwa oraz 406 z potencjalnymi odbiorcami designu. Autorzy raportu, podsumowując przytoczone powyżej wyniki, konkludują, iż seniorzy dla polskiego wzornictwa nie są i w najbliższej przyszłości nie będą stanowić grupy docelowej projektowanych produktów. Biorąc pod uwagę prognozy GUS nie rokuje to najlepiej.

Starzenie się społeczeństwa a meble

Powyższe wyniki otwierają pole do popisu zarówno przed producentami mebli, jak i artykułów wyposażenia wnętrz. Póki co na zmiany demograficzne reagują jedynie producenci o wysokim poziomie świadomości projektowania, ale może wkrótce grono firm się powiększy.

Od kilku lat obserwujemy proces starzenia się społeczeństwa – mówi Katarzyna Bryze z firmy Vox. Wykształciła się nowa grupa aktywnych seniorów, tzw. silver generation, co podyktowało konieczność przygotowania produktów i usług skrojonych na ich potrzeby. W Vox od lat uważnie przyglądamy się zmianom zachodzącym w społeczeństwie. W 2010 r. zrealizowaliśmy badania etnograficzne koncentrujące się na potrzebach osób starszych. I tak w naszej ofercie pojawiła się kolekcja „4 You”, zaprojektowana przez Joannę Leciejewską i Piotra Kuchcińskiego, dedykowana osobom starszym.

Powstała ona zgodnie z zasadami projektowania uniwersalnego, nie wyklucza więc żadnego użytkownika. Najważniejszym meblem w tej kolekcji jest multifunkcyjne łóżko, w którym można czytać książki, oglądać filmy, a nawet wykonywać proste ćwiczenia. Stół „4 You” ma praktyczne szuflady, w których można przechowywać potrzebne przedmioty, a dzięki zaokrąglonym narożnikom jest bezpieczny zarówno dla małych, jak i dużych użytkowników. Na szczególną uwagę zasługuje krzesło „Closer” z tej kolekcji, które posiada obrotowe siedzisko, ułatwiające wstawanie oraz zmianę pozycji przy stole. Docenią to nie tylko osoby starsze – dodaje.

Jak zaznacza Katarzyna Jaros-Puzio, dekorator wnętrz i projektant IKEA, koncern od zawsze dąży do zaspokojenia potrzeb i spełnienia rosnących oczekiwań klientów. Klientami IKEA są również seniorzy, którzy w ofercie marki mogą znaleźć dla siebie wiele rozwiązań zapewniającym im wygodę na co dzień oraz niezależność – przekonuje Katarzyna Jaros-Puzio. Ludzie w starszym wieku cenią sobie przede wszystkim komfort odpoczynku i samodzielnego przemieszczania się we własnym domu.

Design jako panaceum

Warto zwrócić uwagę na to, że wśród tegorocznych finalistów konkursu „Make me!” znalazło się wiele projektów pomagających rozwiązywać problemy ze zdrowiem. Być może propozycje te otworzą szanse na nowe, potrzebne wdrożenia dla tej coraz liczniejszej grupy społecznej, jaką stanowią seniorzy i niepełnosprawni. Wśród finalistów Sarah Wiśniewska w książce „(Nie)pamięć” zapisuje wyniki obserwacji postępującej utraty pamięci i analizuje funkcjonowanie chorych na Alzheimera. Publikacja ma na celu ukazanie tego zjawiska w metaforyczny sposób, za pomocą zabawy z typografią oraz manipulacją obrazem.

Irena Hołozubiec na wystawie „Make me!” zaprezentowała ortezę „Orthocast”, która stworzona została do stosowania w problemach ortopedycznych wymagających czasowego unieruchomienia stawu skokowego. Niepełnosprawnym ruchowo ma pomagać także „Muwi120” – projekt ułatwiający codzienną opiekę i pielęgnację. Urządzenie wspomaga proces podnoszenia, przesadzania oraz przemieszczania. Jest łatwe w obsłudze i – co najważniejsze – nie wymaga od opiekuna użycia siły.

Ciekawy projekt przedstawiła również zwyciężczyni tegorocznej edycji „Make me!” Małgorzata Załuska. „Simpla” to zindywidualizowane, zewnętrzne protezy piersi generowane z wykorzystaniem technologii skanowania oraz drukowania przestrzennego. Warto również poświęcić uwagę krzesłu „Wstawacz”, zaprojektowanemu przez Jana Godlewskiego.

Jeśli nie teraz, to kiedy?

Paradoksalnie okazuje się, że problemy starszych dostrzegają i rozumieją młodzi. Jednym z przykładów była tegoroczna edycja „Make me!” Drugim jest „BaltSe@nioR” – międzynarodowy projekt badawczo-wdrożeniowy, koordynowany przez Wydział Technologii Drewna Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, współfinansowany ze środków UE (INTERREG Baltic Sea Region Programme). Jego celem jest zachęcenie projektantów i przedsiębiorstw do tworzenia i wdrażania do produkcji mebli podnoszących komfort i bezpieczeństwo życia osób starszych.

W projekcie uczestniczą eksperci z dziewięciu państw regionu Morza Bałtyckiego: Polski, Danii, Litwy, Łotwy, Estonii, Niemiec, Szwecji, Norwegii i Finlandii, reprezentujący kompetencje m.in. w zakresie technologii drewna, wzornictwa, technologii informacyjno-komunikacyjnych, robotyki. Dotychczasowe rezultaty projektu można było w tym roku zobaczyć m.in. na Stockholm Furniture & Light Fair oraz podczas Milan Design Week.

Na stoisku w Sztokholmie pojawiły się prototypy inteligentnych mebli opracowane przez naukowców z Polski, Finlandii, Niemiec i Norwegii, listwy przypodłogowe pozwalające na wykrycie upadku osoby starszej czy lustro umożliwiające wyświetlanie spersonalizowanych komunikatów, do tego wydrukowany w całości w technologii druku 3D kombinezon symulujący fizyczne ograniczenia związane z wiekiem senioralnym.

Redesign odpowiedzią na starzenie się społeczeństwa

Zwiedzający mogli również podziwiać przykłady redesignu polskich foteli z lat 60., dostosowane do potrzeb współczesnych seniorów, wykonane w trakcie międzynarodowych warsztatów przez młodych projektantów i inżynierów z Łotwy, Estonii, Polski, Niemiec i Norwegii. Producentom zaprezentowano również możliwości wykorzystania maty sensorycznej pozwalającej na obliczenie współczynnika komfortu stanowiącego obiektywne narzędzie oceny jakości leżysk i siedzisk.

Projektowanie dla seniorów swoją kolejną odsłonę miało na najbardziej prestiżowym wydarzeniu związanym z designem, czyli Milan Design Week w dniach 17-22 kwietnia br. W ramach tegorocznej edycji MDW naukowcy z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu przedstawili wyniki prac poświęconych tematyce projektowania mebli dla osób starszych, zrealizowanych w ramach projektu „BaltSe@nioR”.

Po ponad półtora roku wspólnych działań udało nam się już wypracować zarówno tryb współdzielenia się wiedzą, jak i konkretne narzędzia, takie jak np. ciągle udoskonalany symulator wieku, dzięki któremu młodzi projektanci mogą lepiej zrozumieć potrzeby starszych użytkowników. Za nami prezentacje projektu „BaltSe@nioR” na targach w Polsce i Szwecji. Możliwość pokazania projektu na Milan Design Week to kolejny, ważny krok w budowaniu wiedzy o tym, jak przemysł meblarski może współpracować z otoczeniem społecznym, kulturowym i biznesowym, zasilając je autorskimi rozwiązaniami– mówi dr Beata Fabisiak, koordynatorka projektu.

„BaltSe@nioR” dla seniorów

Główną częścią działań ekspozycyjnych w trakcie Milan Design Week była promocja flagowego produktu projektu „BaltSe@nioR” – Wirtualnej Biblioteki stanowiącej bazę wiedzy wspomagającą proces projektowania mebli dla osób starszych. Narzędzie to, zawierające szeroki zbiór wyników badań, obejmujących zagadnienia designu dla seniorów, stanowić będzie cenne źródło informacji i inspiracji dla przedsiębiorstw i projektantów mebli.

Na rynku istnieje kilka ciekawych rozwiązań, dzięki którym osobom starszym będzie łatwiej. Warto tu wyróżnić systemy push, które sprawiają, że uchwyty we wszelkiego rodzaju szafkach stają się zbędne. Wystarczy nacisnąć, a szafka otworzy się sama. Jakub Malinowski, Häfele

Odpowiedzi na pytania: Jak często wymieniają meble seniorzy mieszkający w Szwecji? Czy sześćdziesięcioletni Łotysze mają w swoich gospodarstwach domowych osobny pokój przeznaczony do snu? Z jakimi problemami związanymi z użytkowaniem mebli borykają się mieszkańcy Finlandii, Niemiec czy Polski? można będzie uzyskać logując się do opracowywanej właśnie wirtualnej bazy wiedzy o starzejącym się społeczeństwie w regionie Morza Bałtyckiego, przygotowywanej z myślą o projektantach, producentach mebli oraz architektach wnętrz. Biblioteka już w tym roku będzie dostępna dla wszystkich zainteresowanych użytkowników.

Czym jest „BaltSe@nioR”?

W ramach wystawy projektu „BaltSe@nioR” na Milan Design Week zaprezentowano również dotychczasowe efekty wspólnych prac międzynarodowej grupy ekspertów, naukowców i praktyków reprezentujących wszystkie kraje regionu Morza Bałtyckiego. Zwiedzający mogli między innymi testować wydrukowany w całości w technologii druku 3D symulator wieku ułatwiający młodym projektantom zrozumienie potrzeb i ograniczeń ruchowych seniorów. Publiczność zapoznała się również z prototypami inteligentnych mebli mających wspierać niezależne funkcjonowanie osoby starszej w gospodarstwie domowym, a także przykładami redesignu polskich foteli z lat 60. dostosowanych do potrzeb współczesnych seniorów.

Dzięki wystawie, którą odwiedziły setki zwiedzających, przedstawiciele przemysłu meblarskiego z całego świata mogli zobaczyć jak Unia Europejska wspiera współpracę między krajami, dbając o podnoszenie konkurencyjności przemysłu meblarskiego w regionie, a także komfort jego starszych mieszkańców. Warto podkreślić, że metody i narzędzia projektowe wypracowane w ramach „BaltSe@nioR” dostępne będą online i nieodpłatnie udostępniane przedsiębiorcom i projektantom mebli po to, by mogli oni tworzyć trafne i dopasowane do potrzeb użytkowników produkty meblowe.

To dzieje się teraz

Jak twierdzi Bartosz Weryho, CEO w firmie Get Models Now, nie możemy mieć wpływu na to co było, ale mamy realną możliwość zmiany tego, co nas czeka. Technologia druku 3D już rewolucjonizuje świat, a to dopiero początek – mówi Bartosz Weryho. Starzenie się to nieodłączny element egzystencji każdego człowieka, bez względu na kolor skóry, płeć czy miejsce zamieszkania. Tak było, jest i zawsze będzie. W ostatnich latach intensywność tego zjawiska diametralnie wzrosła, co przy jednoczesnym spadku przyrostu naturalnego sprawia, że odsetek ludzi starszych w społeczeństwie ciągle rośnie. W 2012 r. 11% całej ludzkości stanowiły osoby powyżej 60-go roku życia, przewiduje się, że w 2050 r. będzie to aż 22%.

Osoby 55+ i ich bliscy to coraz bardziej świadoma, a przede wszystkim dysponująca dużą siłą nabywczą grupa klientów, o specyficznych potrzebach także w zakresie inwestycji mieszkaniowych, wyposażenia mieszkań czy usług oferowanych niestacjonarnie. Agnieszka Cieśla, inicjatorka Wzorcowego Mieszkania Seniora

W opinii Bartosza Weryho, na skutek poprawy jakości życia i postępu cywilizacyjnego długość trwania ludzkiego życia się wydłuży. Każdy marzy o spokojnej, pełnej beztroski i szczęśliwej starości – wymienia Bartosz Weryho.

Starzenie się społeczeństwa wymusi zmiany

Ponad wszystko cenimy sobie niezależność i swobodę, którą chcemy cieszyć się jak najdłużej. Jednak rzeczywistość nie zawsze rysuje się w różowych barwach. Czy można temu zaradzić? Nie od dziś to pytanie zadaje sobie Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, który jest częścią międzynarodowego programu „BaltSe@nioR”, który wprowadza innowacyjne rozwiązania mające na celu podniesienie komfortu i bezpieczeństwa życia osób starszych w domu. Biuro projektowe Get Models Now wraz z Wydziałem Technologii Drewna Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu podjęło rękawice w walce o lepszą i godziwą przyszłość dla seniorów na całym świecie – dodaje.

Bez względu na to, czy branża ma tego świadomość, czy ciągle jeszcze uchyla się przed odpowiedzialnością, która na niej ciąży, zmiany demograficzne zachodzą i wymuszą zaangażowanie przedsiębiorców. Konsumenci 50+ wyegzekwują od firm dostosowanie produktów i świadczonych usług do ich potrzeb. Ich oczekiwania odnośnie poziomu życia, a tym samym względem producentów mebli i ich dostawców są bowiem precyzyjnie formułowane. Spokojnie spoglądać w przyszłość będą mogli tylko ci przedsiębiorcy, którzy szybko odpowiedzą na to zapotrzebowanie.

TEKST: Anna Szypulska

Artykuł został opublikowany w miesięczniku BIZNES.meble.pl, nr 8/2018