Jak polscy projektanci rozumieją design społecznie odpowiedzialny? Jak go realizują?

Projekty są wpisane w kontekst kulturowy i lokalne możliwości dostarczenia komponentów. Rozwiązują problemy społeczne i są wrażliwe na środowisko.

Czym jest design odpowiedzialny?

Reklama

Dawid Grynasz z Grynasz Studio zaznaczył: Design zrównoważony, odpowiedzialny, poszanowanie naturalnych zasobów czy aspekt empatii społecznej zawsze były dla nas ważne. Z dużym entuzjazmem i zaangażowaniem podejmujemy się pracy nad projektami, gdzie po stronie producenta widzimy świadomość i chęć wdrażania takich rozwiązań. Naszą misję realizujemy wielotorowo. Począwszy od pracy z klientami już na etapie formułowania briefu i założeń projektowych, gdzie ze swojej strony dzielimy się wiedzą z zakresu ochrony środowiska, potrzeb osób z ograniczoną sprawnością, po wybór jakościowych materiałów, ponadczasowość wzorów, czy redukcję odpadów i transparenty proces produkcyjnyProces produkcyjny – zespół czynności przetwarzania surowców, materiałów lub półfabrykatów w wyroby gotowe (np. meble). Proces produkcyjny obejmuje czynności począwszy od pobrania surowców lub materiałów z magazynu, poprzez czynności technologiczne, transportowe, kontrolne, rejestracyjne itp., aż do przekazania gotowego wyrobu do magazynu. Podstawową częścią procesu produkcyjnego jest proces technologiczny. Ponadto w skład procesu produkcyjnego wchodzą procesy pomocnicze, jak proces magazynowania, transportu,. Założenia te staramy się w możliwie jak największym stopniuStopień – 1) Stanowi podstawowy element lub zespół schodów. Elementami głównymi stopnia są stopnica oraz podstopnica. Płaszczyzną poziomą stopnia jest podnóżek, natomiast pionową (jeśli w konstrukcji schodów występują podstopnice) podstopień. Kształt oraz wymiary stopnia powinny zapewniać bezpieczne i wygodne poruszanie się po schodach. Wyróżniamy stopnie wstępne, środkowe kończące oraz jałowe (tzw. spocznikowe), które wbudowywane są w spocznik. 2) W języku realizować w każdym projekcie studia. Np. pracując nad nową kolekcją Match dla marki BAZA prace projektowe poprzedzone były wielomiesięcznymi badanami i konsultacjami tak by jak najlepiej odpowiedzieć na potrzeby nastolatków / młodych dorosłych. MebleMebel – to sprzęt użytkowy należący do wyposażenia ruchomego oraz stałego wnętrz mieszkalnych, biurowych, hotelowych itp., służy do przechowywania, pracy, siedzenia, leżenia, wypoczynku, spożywania posiłków. Każdy mebel może być użytkowany indywidualnie, w kompletach mebli lub zestawach mebli. Jak dzielą się meble? Ze względu na konstrukcję meble można podzielić na • meble skrzyniowe,• meble szkieletowe,• meble tapicerowane. Źródła: • Swaczyna I., te są tak zaprojektowane by spełniały zarówno potrzeby ergonomiczne, ale też by jak najlepiej towarzyszyły młodzieży w okresie dynamicznych zmian w każdym aspekcie ich życia, także uwzględniając stany emocjonalne. Cała produkcja odbywa się w Polsce, z poszanowaniem surowców i z dbałością o jakość produkcji. Podobnie np. fotelFotel – siedzisko zazwyczaj jednoosobowe, z oparciem i bocznymi poręczami lub bokami; poręcze są jedno- lub dwuczęściowe, osadzone od przodu w bocznych oskrzyniach lub przednich nogach, z tyłu zaś w górnych częściach bocznych ramiaków. Fotel należy do mebli komfortowych, reprezentacyjnych, będących przez dłuższy czas atrybutem pozycji społecznej. Siedziska są przeważnie obszerniejsze od krzeseł. Od XVII wieku zwykle tapicerowane i często Bofii marki Bizzarto, czy stoliki kawowe Tondo lub Purro produkowane są z najwyższej jakości materiałów, korzystając z lokalnych łańcuchów dostaw i doświadczenia polskich rzemieślników. Meble zaprojektowane w zgodzie z założeniami gospodarki cyrkularnejGospodarka cyrkularna (CE – circular economy) – inne określenia: gospodarka obiegu zamkniętego (GOZ), gospodarka okrężna, zapętlona gospodarka, gospodarka obiegowa – model rozwoju gospodarczego bazującego na założeniu utrzymania wartości wszystkich kapitałów w obiegu gospodarczym, poprzez uwzględnienie w rachunku ekonomicznym społecznych i środowiskowych efektów zewnętrznych. Na czym polega gospodarka cyrkularna? Jej podstawowym założeniem jest odejście od modelu linearnego gospodarki przemysłowej opartego na, możemy łatwo rozłożyć na komponenty by poddać je konserwacji lub recyclingowi.

Marta Niemywska-Grynasz z Grynasz Studio podkreśliła: Mamy również na swoim koncie projekty na styku sztuki i designu, oraz udział w różnych warsztatach, których efektem są obiekty skłaniające do głębszej refleksji i dyskusji np. „Domek dla jeży z Żoliborza” – projekt realizowany w ramachRama – 1) Podzespół składający się z połączonych ramiaków, spełniających funkcję nośną dla poduchy tapicerskiej, także w podstawie lub korpusie mebla; w meblach giętych może ją stanowić element gięty o obwodzie zamkniętym. Jakie są rodzaje ram? W zależności od spełnianej funkcji rozróżnia się ramy: tapicerską, wieńcową, drzwiową itp. 2) Też: część urządzenia mechanicznego składająca się z listew i prętów połączonych „Miasto i las” którego zadaniem było zwrócenie uwagi na dzikie zwierzęta żyjące w mieście, czy całościowy projekt  pierniczków „Dobrodzielny”, wypieków wytwarzanych i sprzedawanych przez dzieci z domów dziecka, w ramach działań fundacji  „Robinsoni” i programu „Food for Good”, uczących młodych wychowanków samodzielności i przedsiębiorczości. Grynasz Studio od 2019 roku jest zaangażowane w projekt serii wystawy „Zasoby”, której kuratorką jest Agata Nowotny. Wspólnie z Agatą wypracowaliśmy formułę wystawy edukacyjnej, przybliżającej szerszej publiczności kwestie lokalnej produkcji, procesu projektowego, surowców czy czasu potrzebnego na wytworzenie danego produktu. Ostania edycja wystawy „Zasoby 2” w całości poświęcona była masowej produkcji przedmiotów wytwarzanych z materiałów pochodzących z recyklingu. Edycja tym bardziej ważna, bo pokazująca, że produkcja tych materiałów nie jest już tylko domeną mikro zakładów, czy konceptów studenckich, ale możliwa jest już na skalę przemysłową i coraz więcej dużych firm korzysta z tej materiałowej rewolucji – powiedziała Marta Niemywska-Grynasz.

Reklama

Dr Jan Godlewski z Politechniki Białostockiej i GDL2 Studio zwrócił uwagę, że wzornictwo, projektowane to bardzo płynne i szerokie dziedziny mieszczące w sobie wiele kategorii kreatywnego działania. Jedną z nich jest projektowanie społeczne, najczęściej rozumiane  jako działanie, którego celem jest poprawa jakości życia człowieka. Zazwyczaj dotyczy grup ludzi o szczególnych potrzebach takich jak osoby starsze, niepełnosprawne. W odróżnieniu od stylizacji, projektowanie społeczne nastawione jest na rozwiązywanie istotnych z punktu widzenia życia człowieka-problemów. Takie działanie wymaga od projektanta specjalnego podejścia do tematu i pozyskania specjalistycznej wiedzy.  O wiele trudniej jest zaprojektować krzesłoKrzesło – krzasło (staropol.), stołek (staropol.), stolec (staropol.); mebel do siedzenia, ruchomy, jednoosobowy, przeważnie o konstrukcji szkieletowej, z oparciem, bez poręczy, zwykle na czterech nogach. Krzesło z poręczami nazywa się fotelem. Krzesło a taboret Pod względem konstrukcyjnym jest rozwinięciem taboretu, do którego dodano oparcie. Wszystkie krzesła wykonane są głównie jako konstrukcje szkieletowe, rzadko skrzyniowe. Od XVI wieku następuje szybki i dla np. osoby starszej. Dzieje się tak z powodu deficytu wiedzy, dlatego projektowanie społeczne wymaga pogłębionej analizy, badań i wyjątkowej kreatywności. Takie projektowanie jest poligonem eksperymentalnym metod badawczych. Jedną z nich jest projektowanie przez zanurzenie lub deep dive design . Metoda, która polega m. in. na badaniu praktycznym i fizycznym. Wymaga od projektanta lub zespołuZespół – 1) Zmontowany zestaw podzespołów i elementów stanowiących odrębną konstrukcyjną całość, pełniący najczęściej określoną funkcję użytkową w meblu. Czym się różni w meblu zespół od podzespołu? Zespół pełni w meblu określoną funkcję użytkową. 2) W języku potocznym słowo „zespół" oznacza grupę rzeczy lub zjawisk stanowiących wyodrębnioną całość. Też: fragment urządzenia składającego się z części, mający określoną funkcję. 3) Grupa „zanurzenia” w projektowanym kontekście. Przykładem takiego działania jest użycie przez projektanta wózka osoby niepełnosprawnej do przemieszczania się w przestrzeni miejskiej zanim zacznie ją projektować. Lub wykorzystanie obserwacji z miesięcznego pobytu w szpitalu do zaprojektowania łóżeczka szpitalnego dla dzieci-co jest moim osobistym doświadczeniem – powiedział Jan Godlewski. Dodał, że projektowanie społeczne niesie ze sobą wielką wartość i pożyteczne wyniki. Skutkiem pracy projektantów jest zaspokojenie potrzeb grupy docelowej, ale bardzo często, przy okazji jest odpowiedzią na potrzeby innej grupy ludzi. Na przykład: nóż do krojenia chleba zaprojektowany z myślą o osobie starszej doskonale sprawdzi się w dłoni osoby całkowicie sprawnej. Dzieje się tak z powodu dopracowanej ergonomiiErgonomia – ergonomia (gr. εργον – praca’ i νομος – prawo) to jedna z najważniejszych reguł projektowania wnętrz, a także sprzętów użytkowych, w tym mebli. Wyraża dążenie do zwiększenia efektywności pracy przy jednoczesnym obniżeniu jej kosztów biologicznych: zmęczenia, dyskomfortu fizycznego i psychicznego, ryzyka wystąpienia wypadków lub pojawienia się różnych dolegliwości. Ergonomia w kuchni W latach 20. XX w. została opracowana, która jest wynikiem pogłębionych badań. Jak widać rozważanie o projektowaniu społecznym prowadzi do kolejnej istotnej dziedziny projektowania: projektowania uniwersalnego – podkreślił. Projektowanie społeczne niesie ze sobą istotny problem wizerunkowy. Czy osoby, dla których projektowano, będą chciały korzystać z powstałych produktów? Niewątpliwą korzyścią mogą być zalety funkcjonalne, jeśli nie zostaną przysłonięte stygmatem estetyki sprzętów dla osób o specjalnych potrzebach. Nadrzędnym celem podczas projektowania mebliMebel – to sprzęt użytkowy należący do wyposażenia ruchomego oraz stałego wnętrz mieszkalnych, biurowych, hotelowych itp., służy do przechowywania, pracy, siedzenia, leżenia, wypoczynku, spożywania posiłków. Każdy mebel może być użytkowany indywidualnie, w kompletach mebli lub zestawach mebli. Jak dzielą się meble? Ze względu na konstrukcję meble można podzielić na • meble skrzyniowe,• meble szkieletowe,• meble tapicerowane. Źródła: • Swaczyna I., 4Senior dla firmy Tobo było opracowanie funkcjonalnościFunkcjonalność mebla – 1) Zespół cech mebla najlepiej odpowiadających potrzebom użytkownika osiągnięty poprzez m.in. dobór materiałów, wymiarów, ergonomicznych kształtów itp. Funkcjonalność mebla jest kryterium oceny poprawności rozwiązania konstrukcyjnego i zarazem estetycznego. 2) W języku potocznym słowo „funkcjonalność” oznacza wszystkie cechy przedmiotu, urządzenia, oprogramowania itp., które definiują możliwość zapewnienia określonych potrzeb w trakcie użytkowania., która w realny sposób ułatwi codzienne funkcjonowanie osobom starszym. Bardzo ważne było również zastosowanie estetyki, która będzie bardziej zbliżona do domowych mebli niż medycznych sprzętów. Użycie elementówElement mebla – 1) Pojedynczy, podstawowy składnik konstrukcji mebla. Może być wykonany z jednego materiału lub z kilku różnych materiałów trwale ze sobą połączonych. Łączenie materiałów może prowadzić do uzyskania po stosownej obróbce elementu w postaci bryły (np. klejenie warstwowe) lub elementu w formie warstwowej z pustymi przestrzeniami (np. płyta komórkowa). Zazwyczaj do uzyskania elementu wymagane jest pełne spektrum produkcyjne wykonanych z litego drewnaDrewno – 1) Część pnia drzewa, gałęzi i korzeni zawarta między rdzeniem i korą; kompleks tkanek wytworzony przez kambium po jego wewnętrznej stronie; główna tkanka przewodząca i wzmacniająca pni, gałęzi i korzeni; przewodzi wodę i składniki mineralne z korzeni do liści. 2) Surowiec ze ściętych drzew formowany przez obróbkę w różnego rodzaju sortymenty (gr. ksylon – drewno). Źródło: L. Helińska-Raczkowska,, zastosowanie łagodnych kształtów i zaokrągleń, zmniejszona ilość metalowych elementów – były środkami do osiągnięcia założonego celu – powiedział Jan Godlewski.

Katarzyna Borkowska i Tomasz Pydo ze studia projektowego KABO & PYDO definiują design społecznie odpowiedzialny jako podejście do projektowania, które uwzględnia konsekwencje społeczne i środowiskowe procesów projektowych oraz produktów końcowych. To bezpośrednie odniesienie do kwestii związanych z etyką, zrównoważonym rozwojem oraz sprawiedliwością społeczną. W praktyce oznacza to m.in. projektowanie produktów i usług, które spełniają wymagania ekonomii cyrkularnej oraz pozytywnie wpływają na ludzi, zwierzęta, rośliny, grzybyGrzyby – zaliczane są do czynników biotycznych, degradują tkankę drzewną mebli przechowywanych w zawilgoconych pomieszczeniach narażonych na działanie grzyba domowego (stroczek łzawy, Serpula lacrimans) oraz grzyba piwnicznego (gnilica, Coniophora cerebella). Grzyby wywołują brunatne zabarwienie oraz pękanie drewna, a także mogą spowodować całkowitą degradują jego struktury. Optymalnymi warunkami ich rozwoju to temperatura 22-23°C, wilgotność drewna 27-60% oraz wilgotność powietrza 96-98%. Kiełkowanie i całe naturalne środowisko. W ideę społecznej odpowiedzialności wpisują się produkty wykonane z bioplastiku, ponieważ tworzywo to jest wykonywane z odnawialnych biosurowców, takich jak np. kukurydza, trzcina cukrowa czy ziemniaki. Produkty wykonane z bioplastiku mają potencjał do biodegradacji i rozkładania się w kompostowniach, w odpowiednich warunkach (takich jak temperatura, wilgotność, ilość tlenu i pH, aby mikroorganizmy były je w stanie rozłożyć). W porównaniu do konwencjonalnych tworzyw sztucznych, negatywny wpływ bioplastiku na środowisko naturalne jest znacząco ograniczony – podkreślili.

Jak zaznaczyła Wiktoria Lenart, dziś koniecznością jest projektowanie w zgodzie z zasadami gospodarki cyrkularnej. Od lat staram się realizować i wdrażać produkty, które w pewnym sensie są „beztrendowe” czyli odporne na upływ czasu, dzięki temu produkty zaprojektowane lata temu łatwo sprzedać także dziś, a użytkownik nie chce się ich pozbyć. Produkt zaprojektowany odpowiedzialnie to moim zdaniem także obiekt, który idealnie odpowiada na potrzeby użytkowniczek/ów, jest dobrze wykonany i najlepiej, z dobrych materiałów – zaznaczyła. Dodała: Ostatnio coraz częściej proszą mnie o zaprojektowanie obiektów z odpadów poprodukcyjnych, które będąc niewykorzystane są dodatkowym obciążeniemObciążenie – 1) układ sił zewnętrznych działających na materiał. Jakie są rodzaje obciążeń? Wyróżnia się cztery zasadnicze rodzaje obciążeń: • rozciąganie,• ściskanie,• zginanie,• ścinanie. Czym jest obciążenie stałe? Obciążenie stałe – obciążenie o niezmiennych w czasie wartościach, kierunkach i punktach przyłożenia względem danego ciała. 2) W języku potocznym: oznacza coś, co ma niekorzystny wpływ na życie człowieka i od czego dla firmy (jako odpad) i środowiska (jako niewykorzystany surowiec), dla mnie jako projektantki to wspaniała okazja i wyzwanie. Tak zaprojektowana była kolekcja stołówStół – 1) Stolica (staropol.); mebel o konstrukcji szkieletowej lub konstrukcji skrzyniowej, składający się z części wierzchniej (płyty roboczej) i podstawy, o różnorodnej konstrukcji i rozwiązaniach plastycznych, wykonywany z różnych materiałów (drewno, kamień, metal, szkło, tworzywa sztuczne), o szerokim zastosowaniu (m.in. do pracy). Jak powstał stół? Występuje w wielu typach i odmianach. Do pierwszych form przedstolarskich zalicza się m.in. ścięte a teraz, także stolików kawowych Cells dla firmy Ragaba.

Konkretne przykłady

Dorota Terlecka powiedziała: Gdy przystępowaliśmy do projektu apartamentów w inwestycji Green hill w Gdyni, zastanawialiśmy się nad konsekwencjami epidemii i wpływem nas jako projektantów na otoczenie. W powietrzu czuło się widmo kryzysu. Współpracujące z nami marki meblowe mówiły o spadku zamówień i problemów z dostawą materiałów. Stąd narodził się pomysł, aby cały projekt oprzeć na polskich produktach. Lokalne materiały i skrócona ścieżka dostaw pozwoliły na pewniejsze zarządzanie terminami i dodatkowo – a może przede wszystkim – wpłynęły na ekologiczny ślad projektu.

Koncepcja apartamentów Green hill opiera się na stylistycznym nawiązaniu do epoki modernizmu, która jest ściśle związana z Gdynią. Poza tym chcieliśmy, aby całość była bardzo jasna i przyjemna, kojarzyła się z morzem i wypoczynkiem na plaży. Wbrew wcześniejszym obawom, poszukiwanie polskich produktów spójnych z naszym pomysłem nie było trudne czy ograniczające. Mamy w Polsce naprawdę ciekawe wzorniczo meble, lampy, ceramikę łazienkową, płytki oraz stolarkę drzwiową. Produkty te nie odbiegają jakością od zachodnich producentów i tworzą spójną całość dopełnioną plakatami polskich ilustratorów – zaznaczyła Dorota Terlecka. Dodała: W tej niedużej inwestycji znajduje się również apartament dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych. To było dla nas bardzo ważne, aby zwrócić uwagę na potrzeby osób z trudnościami w poruszaniu się. Projekt został zaprojektowany zgodnie z normami i wytycznymi obszarze dostępności.

Choć inwestycja nie jest bezemisyjna, o podniesienie ekologicznego wymiaru ogrzewania budynku dba pompa ciepła wspierana fotowoltaiką. Cieszymy się, że całość od aranżacji wnętrz poprzez systemy zastosowane w budynku jest wspólnym świadomym społecznie projektem. Oczywiście na całość maili również wpływ inwestorzy, których wysoka świadomość pozwoliła na realizację pomysłów. Inwestycja rusza w tym sezonie i mamy nadzieję, że całość idei zostanie doceniona przez gości – powiedziała Dorota Terlecka.

Przykłady rozwiązań społecznie odpowiedzialnych znajdziemy też w Studio Rygalik. Jak zaznaczyło Studio Rygalik i Karolina Dudek, Circula to projekt o rosnącym znaczeniu kulturowym, czego efektem jest ekspozycja w bezpośrednim sąsiedztwie Białego Domu. W przestrzeni Murrow Park w Waszyngtonie – ze względu na kontekst społeczny i kulturowy – służy jako symbol budowania więzi w społecznościach skonfliktowanych przez podziały rasowe i społeczne, dodatkowo zatomizowanych po doświadczeniach izolacji społecznej. W Waszyngtonie znalazły się dwie wersje Circuli – plastikowa i drewnianaDrewno – 1) Część pnia drzewa, gałęzi i korzeni zawarta między rdzeniem i korą; kompleks tkanek wytworzony przez kambium po jego wewnętrznej stronie; główna tkanka przewodząca i wzmacniająca pni, gałęzi i korzeni; przewodzi wodę i składniki mineralne z korzeni do liści. 2) Surowiec ze ściętych drzew formowany przez obróbkę w różnego rodzaju sortymenty (gr. ksylon – drewno). Źródło: L. Helińska-Raczkowska, – ponieważ każda z nich „opowiada” o innych bolączkach środowiskowych. Plastikowa zwraca uwagę na problem zaśmiecenia planety, lądów i mórz plastikiem oraz na konieczność szukania możliwości przetwarzania tych odpadów w sposób zgodny z zasadami zrównoważonego rozwoju – buduje świadomość tego, czym są odpowiedzialna konsumpcja i oczyszczanie świata przez wykorzystanie odpadów jako materiałów w procesie produkcji. Drewniana Circula to natomiast opowieść o projektowaniu bliżej natury przy wykorzystaniu rezylientnych, szybko rosnących gatunkówGatunki drzew – 1) Podstawowe jednostki w systematyce drzew. Liczba gatunków drzew nie jest dokładnie znana, szacuje się, że na Ziemi rośnie ok. 30 tys. gatunków drzew. Co to jest gatunek? Gatunek – podstawowa jednostka w systematyce roślin i zwierząt. W skład gatunku wchodzą osobniki, które są podobne do siebie. Gatunkom nadawane są łacińskie nominalne nazwy. W obrębie gatunku wyróżnia drewna, pozwalających na zamknięcie cyklu biologicznego. Ta wersja, naturalnie wybarwiona na kolor „solidarity red” – symbolicznie celebruje 40. rocznicę powstania NSZZ „Solidarność” i ma za zadanie scalić wspólnotę oraz odbudować solidarność społeczną USA.

Circula oryginalnie powstała jako eksperymentalne rozwiązanie mające na celu wzmocnienie więzi międzyludzkich, nadwyrężonych w świecie zdominowanym przez technologię i ograniczenia spowodowane koniecznością izolacji społecznej. Promuje ona idee zrównoważonego rozwoju i gospodarki cyrkularnej, opowiadając się za ekologicznym i skoncentrowanym na człowieku podejściem do projektowania. Koncepcja rozwinięta została w oparciuOparcie – 1) zespół lub podzespół tapicerowany lub nietapicerowany służący do podparcia pleców użytkownika. Jeśli oparcie jest tapicerowane to najczęściej zbudowane jest z kilku warstw tapicerskich: warstwy podtrzymującej, warstwy sprężystej lub warstwy sprężynującej, warstwy wyściełającej oraz warstwy pokryciowej. 2) W języku potocznym słowo oparcie oznacza to, na czym się ktoś lub coś opiera. 3) Też: osoba, na którą można liczyć. o założenia skupione wokół inicjatywy ECO Solidarity prowadzonej wspólnie z Polskim Instytutem Kultury w Nowym Jorku. Dzięki temu, że Circula jest materialnym obiektem, idee, które są w niej urzeczywistnione, mogą podróżować. Jako przedmiot symboliczny znajdujący się w różnych przestrzeniach publicznych, a także instytucjach kultury przyczynia się do popularyzowania zarówno idei bycia razem, tworzenia kultury spotkań i przeciwdziałania kryzysowi samotności, jak i poszukiwania nowych sposobów zrównoważonej produkcji.

TEKST: Diana Nachiło

Artykuł został opublikowany w miesięczniku BIZNES.meble.pl, nr 5/2023